چرا برای تبیین حیات نیازی به عامل ماورایی نیست ؟

عکس بالا بخشی از پانوشت‌های مرتضی مطهری است بر کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نوشته‌ی محمدحسین طباطبایی (جلد پنجم، ص ۸۰، انتشارات صدرا، ۱۳۹۴)

چند نکته:

۱- بخش اعظم تاریخ حیات – حدوداً سه میلیارد سال نخست – در سیطره‌ی تولید مثل غیر جنسی (asexual reproduction) در پریوکاریوت‌ها، شامل آرکی‌ها و باکتری‌ها، بوده است، و تولید مثل جنسی بسیار دیر وارد عرصه‌ی حیات شد، نه «تقریباً از اوایل پیدایش حیات».

۲- نخستین شواهد فسیلیِ به‌دست‌آمده از تولید مثل جنسی (sexual reproduction) در یوکاریوت‌ها مربوط به دوره‌ی اِستنین (Stenian Period) است، یعنی یک میلیارد تا یک میلیارد و دویست میلیون سال قبل.

۳- اهمیت تولید مثل غیر جنسی در قدرت تکثیر بالای آن است ولی فاقد مزایایی است که تولید مثل جنسی دارد، به‌رغم توان تکثیر پایین‌تر آن.

در تولید مثل جنسی ژن‌ها بسیار بهتر بُر می‌خورند و از این رو، تنوع ژنی بسیار بالایی در زاده‌ها ایجاد می‌شود، جاندار تغییرات تکاملی سریع‌تری از سر می‌گذراند و همین امر موجب می‌شود در مقابل تغییرات محیطی توان سازگاری افزون‌تری پیدا کند. همچنین، میزان انباشت جهش‌های زیان‌رسان را کاهش می‌دهد‌.

۴- با توجه به مزایایی که برای تولید مثل جنسی مختصراً ذکر شد یوکاریوت‌ها، از جمله گیاهان و حیوانات، این شیوه‌ی استمرار و زادآوری را طی تکامل حیات ترجیح دادند و تاکنون حفظ کرده‌اند.

با این همه، محتمل است اگر در مسیر آتی تکامل به شیوه‌ی زادآوریِ پرسودتری دست یافتند، تولید مثل جنسی را کنار بگذارند و روش جدید را بکار گیرند.

۵- تولید مثل غیر جنسی در سیاره‌ی ما بسیار بسیار بسیار بیشتر از تولید مثل جنسی انجام می‌شود. کافی است در نظر بگیریم که جمعیت باکتری‌های زمین پنج میلیون تریلیون تریلیون تخمین زده می‌شود، یعنی یک ۵ با ۳۰ صفر در مقابل آن!

۶- حضور جنس نر و ماده برای ادامه‌ی نسل فقط در یوکاریو‌ت‌هایی که زادآوری جنسی دارند ضرورت دارد، نه همه‌ی گونه‌های حیات (رک. مورد ۵).

۷- مسلماً چنین حیات متنوعی نمی‌تواند به یمن «تصادف» پدید آمده باشد. تصادفی‌بودن نخ‌نماترین سوءتفاهم و البته قدیمی‌ترین اتهامی است که خلقت‌گرایان متوجه نظریه‌ی تکامل می‌کنند.

تکامل از طریق انتخاب طبیعی از دو جز تشکیل شده است:

الف – جهش‌ ژنی که تصادفی رخ می‌دهد.

(با این همه، نتایج برخی پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که همه‌ی جهش‌ها هم به‌طور تصادفی در طول کروموزوم اتفاق نمی‌افتند، بلکه لوکوس‌های خاصی از ژنوم حکم نقاطِ به‌اصطلاح داغ را دارند و جهش در آن نقاط بیشتر از نقاط دیگر رخ می‌دهد.)

ب – انتخاب آن دسته جهش‌های رخ‌داده که، متناسب با نیازمندی‌های محیطی، بیشترین کمک را به سازگاری جاندار با تغییرات محیطی و بقای آن می‌کنند و این فرآیند به‌هیچ‌وجه تصادفی نیست.

از این رو، لزوم ورود عاملی ماورایی برای تبیین حیات زمین صرفاً حاصل درک نادرستِ مفهوم تکامل است.